Wprowadzenie
Zaburzenia integracji sensorycznej (w skrócie „SI”) to problem, którego nie należy bagatelizować. W niniejszym artykule dowiesz się, za co odpowiada mechanizm przetwarzania bodźców zmysłowych i dlaczego jest tak ważny? Podpowiemy Ci, jakie objawy u dziecka powinny przykuć Twoją uwagę i jasno podkreślimy, czym różnią się poszczególne rodzaje zaburzeń integracji sensorycznej.
Czym jest integracja sensoryczna?
Integracja sensoryczna to mechanizm umożliwiający organizmowi właściwe przetwarzanie informacji zmysłowych. Dotyczy impulsów wzrokowych, słuchowych, węchowych, smakowych, czuciowych i tych odpowiadających za równowagę. Proces ten pozwala na interpretację i wybranie odpowiedniej reakcji na różnorodne bodźce. W konsekwencji wpływa na możliwość codziennego funkcjonowania w dynamicznych warunkach.
W przypadku zaburzeń integracji sensorycznej zdolność do skoordynowanego odbierania i spójnego reagowania na bodźce ulega pewnemu ograniczeniu. Układ nerwowy nie radzi sobie wówczas z prawidłową organizacją docierających impulsów i przekazywaniem sygnałów między poszczególnymi obszarami mózgu. To z kolei może prowadzić do szeregu wyzwań adaptacyjnych związanych chociażby z nauką, regulacją emocji czy rozwojem umiejętności społecznych.
Objawy zaburzeń integracji sensorycznej
Zaburzenia integracji sensorycznej mogą przejawiać się w różnych obszarach życia. Twoją uwagę powinny przykuć zachowania i cechy takie jak nadwrażliwość emocjonalna, płaczliwość, impulsywność, niepokój, problemy ze snem i koncentracją czy nadmiernie szybko pojawiające się zmęczenie. Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej mogą mieć też trudności związane z odżywaniem (w zakresie żucia i przełykania) oraz z samodzielnym wykonywaniem czynności takich jak mycie czy ubieranie się. Cechuje je też przesadna reakcja na bodźce lub jej przeciwieństwo, czyli brak reakcji na impulsy, które resztę osób pobudzają.
Istnieje szansa, że o niektórych objawach dowiesz się od nauczycieli lub wychowawców Twojej pociechy. Mowa tu o trudnościach w zakresie czytania, pisania (np. odwracanie znaków graficznych), przepisywania z tablicy, używania nożyczek czy rysowania po wzorze. Zauważalne mogą być także kłopoty z prawidłowym trzymaniem przedmiotów codziennego użytku takich jak długopisy czy kredki. Być może nie widać dominacji żadnej ręki, a dzieciom nagminnie zdarza się mylić prawą i lewą stronę – zarówno w obrębie swojego ciała, jak i w otoczeniu? Temu wszystkiemu warto się bliżej przyjrzeć.
Pojawiają się również problemy związane z równowagą i koordynacją ruchową. Część dzieci nie jest w stanie utrzymać głowy w pozycji pionowej w trakcie dłuższego siedzenia i muszą podpierać ją ręką lub kładą się na stoliku. Inne mogą mieć problem z nauką nowych umiejętności ruchowych takich jak łapanie i rzucanie piłki czy jazda na rowerze. Osoby ze wspomnianymi zaburzeniami często nie radzą sobie z przemieszczaniem się po schodach. Poruszają się niepewnie i niezdarnie, za wolno lub za szybko. Zdarza im się także wpadać na meble, ściany i innych ludzi. U niektórych pojawia się lęk przed upadkiem lub wysokością, u innych nadmierna ruchliwość. U dzieci z podejrzeniem wyżej wymienionych zaburzeń warto przeanalizować również preferencje dotyczące aktywności podejmowanych na placu zabaw. Twoją uwagę powinna przykuć zarówno niechęć do korzystania z karuzeli i huśtawek, jak i uwielbienie dla tego typu atrakcji.
Zrozumienie różnorodności pomiędzy poszczególnymi osobami z zaburzeniami integracji sensorycznej jest istotne dla indywidualnego podejścia terapeutycznego.
W jakim wieku pojawiają się objawy zaburzeń integracji sensorycznej?
Mechanizm integracji sensorycznej kształtuje się od narodzin do około 7. roku życia. Pierwsze symptomy zaburzeń mogą ujawnić się we wczesnym dzieciństwie. W przypadku niemowląt warto zwrócić uwagę na sygnały takie jak nadwrażliwość na dotyk, przesadna płaczliwość czy problemy z adaptacją do nowych sytuacji. Z kolei u dzieci w okolicach 1. i 2. roku życia może pojawić się na przykład niechęć do zabiegów takich jak obcinanie włosów i paznokci czy wybredność w zakresie spożywanych posiłków. W miarę rozwoju poszczególne objawy mogą ulegać nasileniu, wpływając na rozwój umiejętności społecznych, edukacyjnych i motorycznych malucha.
Uwaga! U niektórych osób zaburzenia integracji sensorycznej mogą pojawić się na skutek uszkodzenia narządów. Każdy niepokojący objaw, który zaobserwujesz, stanowi podstawę do konsultacji diagnostycznej ze specjalistą.
Rodzaje zaburzeń integracji sensorycznej
Rozróżniamy kilka rodzajów zaburzeń integracji sensorycznej. Omówmy je!
Zaburzenia modulacji sensorycznej wiążą się z ograniczonymi zdolnościami do regulacji intensywności reakcji. Osoby doświadczające tego rodzaju dolegliwości mogą reagować na bodźce w sposób nadmierny lub obiektywnie niewystarczający (w porównaniu do przeciętnej reakcji na dane sygnały). U niektórych pacjentów pojawia się też potrzeba poszukiwania stymulacji.
Zaburzenia różnicowania sensorycznego charakteryzują się trudnościami z rozróżnianiem poszczególnych bodźców. Dzieci mają problem z dostrzeżeniem podobieństw i różnic między docierającymi impulsami sensorycznymi, z ich poprawnym zlokalizowaniem i opisaniem. Może to dotyczyć zarówno bodźców pochodzących z tego samego zmysłu, jak i różnych.
Zaburzenia dysfunkcji motorycznych dotyczą obniżonej koordynacji ruchowej i nieumiejętności utrzymania równowagi. Mogą również wiązać się z dyspraksją, czyli trudnościami w zakresie planowania, inicjowania i realizacji ruchów.
Rozróżnienie poszczególnych rodzajów zaburzeń jest kluczowe dla postawienia skutecznej diagnozy i skonstruowania planu terapeutycznego.
Podsumowanie
Zaburzenia integracji sensorycznej stanowią wyzwanie, ale z odpowiednią pomocą można sobie z nimi poradzić. Skuteczne leczenie zaczyna się od zrozumienia unikalnych potrzeb każdego pacjenta. Zgłoś się do naszych specjalistów, jeśli szukasz wsparcia dla swojego dziecka! Oferujemy możliwość spotkania z ekspertkami z zakresu integracji sensorycznej: Magdaleną Sambor, Moniką Puchalską i Edytą Morończyk.
Zrozumienie głębokości problemu, staranność diagnostyki oraz spersonalizowane podejście są kluczowymi elementami naszej praktyki. Wspólnie dążymy do tego, aby nasi pacjenci mogli rozwijać swój potencjał i cieszyć się pełnią życia.
Źródła naukowe:
- Ayres, J. A. (2015). Dziecko a integracja sensoryczna. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
- Guardado, K. E., & Sergent, S. R. (2023). Sensory Integration. StatPearls.
- Przyrowski, Z. (2019). Integracja sensoryczna. Teoria, diagnoza, terapia. Warszawa: Wydawnictwo EMPIS.
