Wprowadzenie
Rozszerzanie diety to ważny etap w rozwoju dziecka – wymaga nie tylko rodzicielskiej uwagi, ale i zrozumienia. Światowa Organizacja Zdrowia i UNICEF (2003) zalecają, aby rozpocząć ten proces po skończeniu szóstego miesiąca życia, pozostając przy karmieniu piersią, ale stopniowo wprowadzając pokarmy uzupełniające. Jak wygląda to w praktyce? Na co należy zwrócić uwagę od strony psychologicznej? Co możesz zrobić, aby wspierać zdrowy rozwój Twojego malucha? W artykule omówimy kluczowe kwestie związane z niniejszym zagadnieniem.
1) Kiedy należy rozszerzać dietę?
Rozpoczęcie rozszerzania diety dziecka nie zawsze zależy od jego wieku. Istnieje kilka innych czynników, które warto wziąć pod uwagę.
Dziecko powinno przede wszystkim wykazywać gotowość motoryczną – być w stanie samodzielnie siedzieć, trzymać jedzenie i kierować je do ust. W przypadku trudności w tym zakresie warto skonsultować się z fizjoterapeutą dziecięcym. Należy pamiętać również o kwestiach oralnych związanych z motoryką, czyli o poprawnym funkcjonowaniu jamy ustnej. W tym przypadku warto zastanowić się nad tym, czy dziecko jest już gotowe na przyjmowanie do jamy ustnej innych produktów niż mleko? Jak wygląda u niego kwestia ślinienia się? Czy ma prawidłowy tor oddechowy? Czy zdarzało mu się podnosić zabawki i wkładać je do ust? Czy któryś z tych aspektów wzbudza Twoje wątpliwości?
Kluczowe są także zdolności sensoryczne. To właśnie o nich myślimy, kiedy sprawdzamy, czy dziecko ma trudności w reagowaniu na różne smaki i tekstury? Czy konsekwentnie odrzuca wszystkie pokarmy, które nie mają konsystencji papki? Nie jest to sprawa obojętna. Julia Mennella i Gary Beauchamp (1996), którzy badali wczesny rozwój preferencji smakowych u dzieci, odkryli, że jest to proces dynamiczny, ale zdecydowanie istotny – ma bowiem wpływ na ich zachowania żywieniowe w późniejszych etapach życia. Również Światowa Organizacja Zdrowia i UNICEF (2003) zachęcają do zapewniania dziecku różnorodności w tym zakresie.
Warto zastanowić się także nad społeczno-emocjonalnym kontekstem jedzenia. Czy dziecko zaczęło już wyrażać ciekawość i chęć do jedzenia w towarzystwie innych? Czy jest to dla niego raczej kwestia obojętna? A może nie wydaje Ci się jeszcze gotowe na wspólne posiłki? Koniecznie przyjrzyj się temu zagadnieniu.
Pamiętaj, że moment rozszerzenia diety powinien być indywidualnie dostosowany do potrzeb malucha. Niektóre dzieci zaczynają ten proces w wieku 6 miesięcy, a inne mogą potrzebować trochę więcej czasu, aby osiągnąć wymagane zdolności motoryczne czy sensoryczne. Niezależnie od wieku ważne jest, aby respektować tempo i gotowość dziecka do wprowadzania zmian.
2) Jedzenie jako czynność społeczna
Należy to podkreślić – jedzenie to nie tylko dostarczanie organizmowi niezbędnych składników odżywczych, ale także ważna czynność społeczna, która pomaga w budowaniu więzi! Nie bez znaczenia jest tutaj kontakt wzrokowy, uśmiechy i inne reakcje otoczenia – to przykładowe sposoby na tworzenie emocjonalnych relacji, które mogą zapunktować w przyszłości.
Jedzenie w większym gronie stanowi dobrą okazję do rozwijania umiejętności komunikacyjnych. Dzieci na tym etapie rozwoju chrząkają i gaworzą, podejmują zatem pierwsze próby werbalnego porozumiewania się. Zwracaj zatem uwagę na sygnały płynące od malucha i staraj się je interpretować. Może konkretnym gestem lub dźwiękiem chce Ci przekazać, że jest głodne, syte lub po prostu coś mu nie smakuje?
To nie wszystko! Wspólne posiłki mogą także pomóc maluchowi w późniejszej nauce społecznych norm. Dziecko otrzymuje możliwość obserwacji nawyków żywieniowych starszych członków rodziny i stara się je naśladować (oczywiście w swój własny sposób). Pozwól maluchowi na aktywne uczestnictwo w nauce jedzenia – to czas odkrywania i eksperymentowania. Dlaczego nie doświadczać go w zaufanym gronie?
3) „Napychanie żołądka” czy degustacja?
Rozszerzając dietę, warto zwracać uwagę nie tylko na ilość jedzenia, ale także jego jakość. Wysokokaloryczne, niskowartościowe produkty mogą prowadzić do problemów z nadwagą i skutkować niezdrowymi nawykami żywieniowymi w przyszłości. Potwierdziły to badania Julii Mennelli i Gary’ego Beauchampa (1996). Dzieci mające pozytywne skojarzenia ze smakami warzyw i owoców były bardziej skłonne do wybierania zdrowych opcji żywieniowych w dorosłym życiu. Tendencja była jednak odwrotna w przypadku tych, którym częściej dostarczano słodkie i przetworzone produkty.
Złym rozwiązaniem podczas rozszerzania diety jest także zmuszanie do jedzenia – warto zadbać o to, aby maluch nie kojarzył negatywnie czynności spożywania. Dobrą alternatywą będzie za to proponowanie zróżnicowanych opcji do degustacji. Pozwoli to dziecku lepiej zrozumieć różnorodność posiłków i czerpać z nich większą przyjemność.
Wniosek? Wychowanie żywieniowe odgrywa istotną rolę w promowaniu zdrowego jedzenia i różnorodności smaków w diecie!
4) „Bawienie się jedzeniem”, czyli zanim dziecko zacznie jeść
Wyniki badania Elizabeth Cashdan (1994) zasugerowały, że okres wczesnego dzieciństwa jest szczególnie wrażliwy w kontekście nauki o jedzeniu i preferencjach smakowych. Zanim dziecko rozpocznie regularne posiłki, warto pozwolić mu na eksperymenty. Dla maluchów jest to naturalny sposób poznawania świata. Nie dziw się, jeśli Twoje dziecko zapragnie dotykać, gryźć, rozsmarowywać i bawić się jedzeniem. Właśnie to pomaga mu zrozumieć właściwości sensoryczne poszczególnych dań i rozwijać zdolności motoryczne.
Nieporządek przy stole bywa uciążliwy, prawda? Spróbuj jednak wykazać się odrobiną cierpliwości. Eksploracja jest ważnym etapem rozwoju dziecka. Maluchy uczą się, jakie smaki i tekstury preferują. Czas zabawy jedzeniem może wpłynąć na ich dalsze wybory żywieniowe i pomóc w ukształtowaniu – miejmy nadzieję – pozytywnego stosunku do jedzenia. To także okazja do nauki samodzielności i niezależności w kwestiach żywieniowych!
Podsumowanie
Rozszerzanie diety Twojego dziecka to proces, który wymaga uwzględnienia wielu czynników, w tym gotowości motorycznej, sensorycznej, oralnej i społeczno-emocjonalnej. Warto także podkreślić, że jedzenie to nie tylko dostarczanie składników odżywczych, ale także budowanie więzi rodzinnych i społecznych, okazja do rozwijania różnych umiejętności i poznawania swoich preferencji smakowych.
Pamiętaj, że wprowadzanie nowych posiłków należy dostosować do potrzeb i gotowości dziecka. W tym procesie nieocenione okazuje się wsparcie neurologopedów. Tacy specjaliści pomagają w przezwyciężeniu trudności związanych z jedzeniem i w rozwijaniu umiejętności w tym zakresie. Jeśli któryś z wyżej wymienionych obszarów wzbudza Twoje wątpliwości, nie bój się szukać pomocy. Anna Gruza, nasza doświadczona neurologopedka, jest gotowa do udzielania odpowiedzi nawet na pozornie skomplikowane pytania.
Zadbaj o zdrowy rozwój i pozytywne relacje Twojego dziecka z jedzeniem!
Źródła naukowe:
- Mennella, J., & Beauchamp, G. (1998). Early flavor experiences: Research update. Nutrition Reviews, 56(6), 205–211.
- Cashdan, E. (1994). A sensitive period for learning about food. Human Nature, 5, 279–291.
- World Health Organization/United Nations Children’s Fund (WHO/UNICEF). (2003). Global Strategy for Infant and Young Child Feeding. World Health Organization, Geneva.
