Wprowadzenie
Tzw. „zaburzenia ze spektrum autyzmu” (ang. „autism spectrum disorder”, w skrócie „ASD”) to szereg zróżnicowanych cech neurorozwojowych i warunków neurologicznych, które oddziałują na sposób, w jaki jednostka postrzega i interpretuje świat oraz wchodzi w interakcje z otoczeniem. Charakteryzują się one różnorodnymi trudnościami w zakresie komunikacji, relacji społecznych i w zachowaniu, co może prowadzić do pewnych wyzwań adaptacyjnych.
Warto zaznaczyć, że objawy u danej osoby mogą być zupełnie inne niż u kolejnej. Kluczową rolą rodziców jest obserwacja i odpowiednio szybkie reagowanie w przypadku niepokojących sygnałów. Być może zastanawiasz się, jakie są wczesne objawy zaburzeń ze spektrum autyzmu? Na które z nich warto zwrócić szczególną uwagę? Przyjrzyjmy się im!
Utrudniona komunikacja
U dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu często widoczne są opóźnienia w rozwoju mowy. Mogą przejawiać się późniejszym rozpoczęciem mówienia i wolniejszym rozwojem słownictwa, a także trudnościami w formułowaniu zdań czy w wyrażaniu swoich potrzeb. Części osób zdarza się też doświadczać problemów z gramatyką. Niektóre maluchy w ogóle nie zaczynają mówić albo wykazują znaczące trudności w komunikacji werbalnej i niewerbalnej.
Zdarza się, że dzieci nie reagują na własne imię, nie rozumieją poleceń lub mają problem z nawiązywaniem kontaktu wzrokowego. Nieprawidłowy rozwój językowy może objawiać się także poprzez tzw. „echolalię„, czyli zjawisko bazujące na powtarzaniu słów lub fraz bez rozumienia ich znaczenia. Część z nich posiada też ograniczoną zdolność do spontanicznego tworzenia zdań, dzielenia się swoimi emocjami czy komunikowania potrzeb w sposób werbalny.
Objawy te mają istotny wpływ na proces uczenia się i interakcje społeczne. Trudności w komunikacji mogą prowadzić do frustracji zarówno u dziecka, jak i jego otoczenia.
Problemy w relacjach
Dla dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu wyzwanie może stanowić też funkcjonowanie w społeczeństwie. Osoby doświadczają trudności w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami – nie są na przykład zainteresowane wspólnymi zabawami. Mogą też mieć problemy z rozumieniem różnych subtelnych znaków i gestów (takich jak zaproszenie do zabawy) czy z odczytaniem intencji innych.
Problematyczny bywa dla nich także obszar związany z interpretowaniem emocji. Dzieci miewają w związku z tym trudności z odpowiednim reagowaniem na sygnały społeczne i budowaniem relacji. Sprzyja to również odczuwaniu nieprzyjemnych emocji.
Powtarzalne zachowania i zainteresowania
Dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu często znajdują sobie specyficzne obiekty zainteresowania. Skupiają się na przedmiotach lub czynnościach w bardzo zaangażowany sposób kosztem aktywności bardziej typowych dla swojego wieku rozwojowego.
Dzieci mogą też chętnie oddawać się powtarzalnym rytuałom. Widać to po tym, że lubią określone rutyny, nadmiernie koncentrują się na szczegółach lub porządkują przedmioty w konkretny sposób. Tego typu zachowania są dla nich ważne, ponieważ zapewniają im poczucie bezpieczeństwa w potencjalnie nieprzewidywalnym otoczeniu. Mogą jednak obniżać ich elastyczność i skłonność do dostosowania się do ewentualnych zmian.
Nadwrażliwość sensoryczna
Warto wspomnieć także o nadwrażliwości sensorycznej. Dzieci z tą cechą mogą nadmiernie reagować na bodźce takie jak światło, dźwięk, dotyk, zapach czy smak. Zdarza się, że wywołują one silne reakcje, w tym lęk czy nawet ból fizyczny.
Dla lepszego zobrazowania tej sytuacji posłużmy się kilkoma przykładami. Niektóre dzieci mogą wykazywać nadmierną wrażliwość na hałas, inne unikać określonych tekstur ubrań. Część z nich będzie reagować negatywnie na intensywne światło, a część będzie odczuwać przewrażliwienie na dotyk. Zmiany zachodzące w otoczeniu mogą doprowadzić dzieci do odczuwania niepokoju czy dezorientacji i do trudności w regulacji emocji.
Co możesz zrobić, jeśli zauważysz te objawy?
Jeśli zauważysz u dziecka objawy wskazujące na zaburzenia ze spektrum autyzmu, nie wahaj się podjąć działania. Konsultacja ze specjalistą pozwoli na postawienie diagnozy, rzetelną ocenę zachowania dziecka i identyfikację obszarów sprawiających trudności.
Wczesne rozpoznanie i rozpoczęcie spersonalizowanej opieki mają istotny wpływ na dalszy rozwój malucha. Odpowiednie wsparcie pomoże mu w rozwijaniu umiejętności adaptacyjnych, komunikacyjnych i społecznych.
Jeśli jako rodzic poczujesz zagubienie, lekarz lub psycholog chętnie przybliżą Ci perspektywę dziecka i podpowiedzą, jak radzić sobie z wyzwaniami, które mogą pojawić się w dalszym procesie wychowawczym.
Podsumowanie
Efektywna diagnoza i wsparcie pacjentów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu wymagają spersonalizowanego i holistycznego podejścia lekarzy i terapeutów. Należy uwzględnić indywidualne potrzeby i zdolności dzieci, jak i znaleźć problematyczne dla nich obszary.
Dopasowanie metod terapeutycznych pełni kluczową rolę w zapewnieniu skutecznej pomocy. Umożliwia też dzieciom rozwijanie umiejętności i maksymalne wykorzystanie ich potencjału.
Pamiętaj, że współpraca z doświadczonymi specjalistami znacząco poprawia jakość życia! Zgłoś się do naszego gabinetu, jeśli uważasz, że Twoja pociecha może potrzebować wsparcia. To ważny krok na drodze do prawidłowego rozwoju!
Źródła naukowe:
- Anagnostou, E. (2018). Clinical trials in autism spectrum disorder: evidence, challenges and future directions. Current Opinion in Neurology.
- Crowell, J. A., Keluskar, J., & Gorecki, A. (2019). Parenting behavior and the development of children with autism spectrum disorder. Comprehensive Psychiatry.
- Hirota, T., King, B. H. (2023). Autism Spectrum Disorder: A Review. JAMA.
- Hyman, S. L., Levy, S. E., Myers, S. M., Council on Children with Disabilities, Section on Developmental and Behavioral Pediatrics. (2020). Identification, Evaluation, and Management of Children With Autism Spectrum Disorder. Pediatrics,
- Lord, C., Elsabbagh, M., Baird, G., Veenstra-Vanderweele, J. (2018). Autism spectrum disorder. Lancet.
